Page 13 - Navidenou-Arzhang No 23

‫دورۀ اوّل‪ ،‬سا ِل سوّم‪ ،‬شمارۀ ‪ ،32‬فروردین و اردیبهشت ‪1041‬‬ ‫ارژنگ دوماهنامۀ ادبی‪ ،‬هنری و اجتماعی نویدنو‬

‫طبیعتِ مقولا ِت استهتیک‬

‫متن بخشِ اوّل از فص ّل چهارم کتاب "پایههای هنرشناسی علمی"‬

‫کانونهای شناختی استهتی ِک انسان و توانایی او درارزیابی استهتیک عبارتند از‪ :‬زیبا‪ ،‬والا)‪ ،(Sublime‬تراژیک (فاجعهآمیز)‪ ،‬و کمیک (مضحک)‪ُ .‬‬

‫برخور ِد استهتیکِ انسان با جها ِن واقعی در مقولا ِت استهتیک متج ّلی میشود و عامّترین انعکا ِس خود را بر این‬
‫مقولات مییابد‪ .‬این برخوردها به اندازۀ تجاربِ اجتماعی‪-‬تاریخی انسان که در ضمنِ آن ح ّساسیتِ استهتیک‪،‬‬
‫معیارها و تواناییهای استهتیک‪ ،‬و ارزیابی استهتیکِ او از پدیدههای جها ِن عینی شکل میگیرند‪ ،‬متنوعاند‪ .‬با‬
‫اینحال‪ ،‬در این تن ّوع برخوردهای استهتیک‪ ،‬یعنی در پیچیدگی و آشفتگی ظاهری تصادفات و در انبوهِ تج ّلیاتِ‬
‫فردی و منحصر به فردِ فعالی ِت استهتیک‪ ،‬به الگوهای معیّنی برمیخوریم که شعو ِر انسانها را به صورت مقولا ِت‬
‫استهتیک در مییابد‪ .‬تعریف مشهور لنین از ماهیّ ِت )‪ (Essence‬مقولاتِ علمی در ارتباط با تعریف مقولا ِت‬
‫استهتیک‪ ،‬و نیز مقولاتِ حوزههای دیگر‪ ،‬حائز اهمّیتِ فراوان است‪ .‬او میگوید‪" :‬انسان با شبکه پیچیدهای از‬
‫پدیدههای طبیعی روبرو میشود‪ .‬انسا ِن غریزی‪ ،‬یا انسا ِن وحشی‪ ،‬خود را از طبیعت جدا نمیداند‪ ،‬ولی انسانِ آگاه‬
‫خود را از طبیعت تشخیص میدهد و مقولات‪ ،‬مراح ِل این تشخیص یعنی مراح ِل شناخت جهاناند‪ ،‬و کانونهایی‬

‫هستند در این شبکه پیچیده که بر شناختِ آن و تس ّلط بر آن یاری میرسانند"‪)0(.‬‬

‫کانونهای شناختی استهتیکِ انسان و توانایی او در ارزیابی استهتیک عبارتند از‪ :‬زیبا‪،‬‬
‫والا)‪ ،(Sublime‬تراژیک (فاجعهآمیز)‪ ،‬و کُمیک (مُضحک)‪.‬‬

‫البته اینها یگانه مقولاتِ استهتیک نیستند‪ .‬در گذشته علمِ استهتیک از مفاهیمِ زیادی استفاده میکرد (و هنوز‬
‫هم استفاده میکند) که میتوانیم آنها را نیز مقولات بدانیم‪ .‬ولی معقولتر به نظر میرسد مقولا ِت فوق را‬
‫اساسیترین مقولا ِت استهتیک بدانیم‪ ،‬زیرا که اگر هم شکل و هم محتوا را در نظر بگیریم‪ ،‬چه برخوردهای‬
‫استهتیکِ انسان با جهان و چه موضوعاتی که این برخوردها در بر میگیرند‪ ،‬کامل ًا در این مقولات گنجانده‬

‫شدهاند ‪.‬‬

‫مقولاتِ دیگ ِر استهتیک را میتوان به سه نوع تقسیم کرد‪:‬‬

‫نو ِع اوّل شام ِل مقالاتی هستند که در عی ِن برخورداری از استقلالِ نسبی‪ ،‬شاخهها یا جلوههای خا ّ و فرعی‬
‫مقولا ِت اساسی بهشمار میروند‪ .‬از این نوعاند مقولاتِ قهرمانانه)‪ ،(Heroic‬شکوهمند)‪،(Majestic‬‬

‫طبیعت مقولات استهتیک ‪13‬‬