Page 15 - Navidenou-Arzhang No 23
P. 15
دورۀ ا ّول ،سالِ سوّم ،شمارۀ ،32فروردین و اردیبهشت 1041 ارژنگ دوماهنامۀ ادبی ،هنری و اجتماعی نویدنو
تئوریک ماهیتِ استهتیک نهتنها تح ِت فشار تکام ِل خو ِد هنر ،بلکه همچنین ،تحتتاثیر نفو ِب وسیع اصو ِل هنری
در متنوّعترین حوزههای زندگی بهوجود آمده بود.
واقعی ِت سوسیالیستی به وضوح نشان داده است که هیچ پدیدۀ مه ّم ِاجتماعی وجود ندارد که نتوان
آنرا با دیدِ استهتیک ارزیابی کرد.
طبیعی است که آثار نویسندگا ِن مارکسیست بیشاز همه با پرداختِ برداشتی ماتریالیستی از استهتیک سروکار
داشته اند .این آثار صرف ًا به انتقادِ مفاهی ِم ایدهآلیستی یا اثباتِ تئوریکِ طبیعتِ عینی مقولاتِ زیبا ،والا و سایر
تج ّلیا ِت متنوّع استهتیک اکتفا نکردهاند .فه ِم همین واقعی ِت پیچیده که استهتیک دارای خصل ِت عینی است ،در
آثا ِر مارکسیستی مباحثا ِت ج ّدی و ثمربخش به وجود آورده است که جنبههای گوناگو ِن آن به پیدایشِ عقای ِد
کامل ًا متفاوت منجر شده است.
معهذا ،علیرغم تن ّوع ظاهری این عقاید ،در سالهای اخیر در تلاشهایی که برای تبیینِ طبیعتِ استهتیک به کار
میرود ،دو روندِ اساسی بهوجود آمده است .در این مباحثات سوا ِل مور ِد بحث این است که آیا استهتیک با
صفا ِت طبیعی و فیزیکی پدیدههای جهان واقعی سر و کار دارد یا با مفهومِ اجتماعی این پدیدهها که از تجاربِ
تاریخی-اجتماعی انسان برمیخیزد و بر اساسِ این تجارب شکل می گیرد .از این دو نظر ،نظ ِر اوّل برداشتِ
طبیعی خوانده می شود و نظرِ د ّوم برداش ِت "اجتماعی" یا "جامعهشناختی"(.)2
محتوای عقلایی برداش ِت طبیعی بر اه ّمیتِ آن صفا ِت طبیعی تاکید میورزد که در جریان تجار ِت اجتماعی
خصلتی استهتیک کسب میکنند .ارز ِش علمی برداش ِت "جامعهشناختی" در این است که این برداشت ،نق ِش
قاطع تجاربِ تاریخی-اجتماعی را در برخور ِد استهتی ِک انسان با جها ِن واقعی به اثبات میرساند.
مباحثاتی که پیرامو ِن همبستگی عوام ِل طبیعی و اجتماعی در استهتیک انجام میگیرد ،پیچیدهترین و بغرنجترین
مسائلِ استهتیک را روشن میسازد .با اینحال ،نمیتوان با ماکس دسوار ) (Max Dessoirهمعقیده بود که
میگوید این مسائل چوبۀ دا ِر علمای استهتیک هستند(.)3
در مباحثاتِ طرفدارانِ برداشتهای مختلف است که تعبی ِر نوینِ ماه ّیتِ استهتیک و تج ّلیاتِ متنوّع آن تبلور
مییابد.
پانوشتها:
-0رجوع شود به:
V.I.Lenin, Collected Works, Vol.28, P.92
-2نگارنده از طرفداران برداش ِت "اجتماعی" است ،لیکن معتقد نیست که برداش ِت "طبیعی" صرفاً یک برداشتِ
ماتریالیست ِی مبتذل است؛ و نیز با کسانی که برداشتِ دوّم را تج ّلیِ بهنگرایی میدانند ،موافقت ندارد( .مولف)
-3رجوع شود به:
Max Dessoir, Asthetik und Allgemeine Kunstwissenschaft in den Grundzügen
Dargestellt, Stuttgart, 1956, s.148
برای دریافت فایل پی.دی.اف کتاب "پایههای هنرشناسی علمی" به این آدرس مراجعه کنید
بازگشت به فهرست
طبیعت مقولات استهتیک 10