Page 10 - Navidenou-Arzhang No 38
P. 10
دورۀ ا ّول ،سا ِل پنجم ،شمارۀ ،38مهر و آبان 1403 ارژنگ دوماهنامۀ ادبی ،هنری و اجتماعی نویدنو
این سخن در مور ِد هنر نیز کاملا صدق میکند و نشان میدهد که چرا در نظامِ سرمایهداری فقط نامِ
معدودی هنرمن ِد رئالیستِ سوسیالیستی ثبت شده است و چرا رئالیس ِم سوسیالیستی گذشته از هنرِ بورژوائی،
تحتالشعاع هن ِر دموکراتیکِ رئالیس ِم انتقادی نیز قرار میگیرد.
روشِ رئالیسمِ سوسیالیستی از هنرمند میخواهد علاوه بر استعداد و مهارت ،از پارهای کیف ّیا ِت ایدئولوژیک،
روانی و اخلاقی که هنرمندِ تیپیکِ جامعۀ بورژوائی از آن بیبهره است ،برخوردار باشد .این کیف ّیات عبارتاند
از :انسجا ِم نگر ِش سوسیالیستی ،ازخودگذشتگی ،چشمپوشی از منافعِ شخصی در مقاب ِل مناف ِع جمعی ،و
وحد ِت اصولِ استهتیک و سیاسی .و تا موقعی که جامعۀ بورژوائی وجود دارد و روی هنرمند تأثیرِ
تعیینکنندهای ایفاء میکند ،هنرِ سوسیالیستی نمیتواند گُستر ِش وسیع پیدا کند و یا به رون ِد اصلی هن ِر این
جامعه تبدیل شود.
ا ّما وقتی انقلاب سُلطۀ بورژوازی را در هم میکوبد و قدرت را به دستِ کارگران و دهقانان میسپارد ،رئالیسمِ
سوسیالیستی کمکم موقعیّتِ مس ّلطی در روند تکام ِل هنری کشور به دست میآورد .چیزی که اتّخاذِ چنین
موقع ّیتی را تضمین میکند ،عواملِ بیرونی نظی ِر حمایتِ دولت یا حزبِ مسلّط نیست ،بلکه بیشتر عملکرد
قانو ِن عینی تطاب ِق آگاهی اجتماعی با خصل ِت هست ِی اجتماعی است .در یک نظامِ اجتماعی که طبقۀ کارگر
حکومت میکند ،تسلّط این طبقه در حیاتِ معنوی آن نیز اجتنابناپذیر است.
بدیهی است که پذیر ِش آگاهی سوسیالیستی بهعنوان نظا ِم مسلّ ِط نظرات و اصو ِل استهتیک به آسانی و در
یک چشم بههمزدن صورت نمیگیرد .این کار مُستلز ِم یک فراین ِد دشوار و طولانی است که ط ّیِ آن
آرمانهای جدید تدریجاً ذهنِ کسانی که در جامعۀ بورژوائی پرورش یافتهاند و ازاینرو با دریافتها و
چارچوبِ ذهنیِ کمونیستی فاصلۀ زیادی دارند رسوخ میکنند .ا ّما علیرغمِ پیچیدهبودن و طولانیبود ِن این
فرایند ،بهترین نمایندگانِ روشنفکرانِ هنری سابق دیر یا زود به استهتیکِ سوسیالیستی روی میآورند.
چنین بود سرگذشتِ :الکساندر بلوک و والری بریوسوف ،آلکسی تولستوی و ایلیا ارنبورگ ،سرگئی پروکوفیف
و لئونید سوبینوف ،میخائیل نستروف و بوریس کوستودیف ،الکساندر ماتویف و سرگئی کوننکوف،
کوزماپتروف -وودکین و پیوتر کنچالوسکی ،کنستانتین استانیسلاوسکی و ولادیمیر نمیروویچ-دانچنکو.
امّا آگاهی سوسیالیستی نسلهای جدید روشنفکرا ِن هنری که در نظا ِم سوسیالیستی رشد یافتهاند ،بهصورتِ
طبیعی واُرگانیک تحت تأثی ِر نظا ِم جدید هستی اجتماعی شکل میگیرد .در ا ّتحا ِد شوروی تسلّطِ اندیشههای
کمونیستی و روشِ رئالیسمِ سوسیالیستی در همان سالهای دهۀ سی به یک واقع ّیت تبدیل شد ،پنجمین
کنگرۀ نویسندگانِ شوروی در سال 1۹34دلی ِل قانعکنندهای بر این واقعیّت بود.
چنین وضعیتی در تکاملِ هنری سایرِ کشورها که بعداز جنگِ جهانی دوّم به ساختمان سوسیالیسم آغاز
کردند ،نیز دیده میشود .در این کشورها تسلّ ِط استهتی ِک سوسیالیستی با دشواریهای زیادی همراه بوده
است ،لیکن تردید نمیتوان کرد که فراین ِد تکام ِل هنر ،بهطورِ کلّی ،در این جهت سیر کرده است.
این قانونمندی ،اسا ِس رئالیس ِم سوسیالیستی در این مرحله از رشدِ هنر است .ا ّما در دورۀ انتقال از
سرمایهداری به سوسیالیسم ،در تکام ِل هن ِر سوسیالیستی ،قانونمندیهای دیگری نیز بُروز میکند .ا ّولین
شکلگیری و رش ِد هن ِر سوسیالیستی(9 ) 2
