Page 15 - Navidenou-Arzhang No 27
P. 15

‫دورۀ ا ّول‪ ،‬سا ِل چهارم‪ ،‬شمارۀ ‪ ،27‬آذر و دی ‪1401‬‬  ‫ارژنگ دوماهنامۀ ادبی‪ ،‬هنری و اجتماعی نویدنو‬

‫دربارۀ مقولۀ تراژیک بود و از این نظر‪ ،‬چرنیشوسکی فراتر از هگل قرار داشت‪ .‬با اینحال‪ ،‬ضمنل اینکه تئوری‬
‫چرنیشوسکی از این نظر بر تئور ِی هگل پیشی می ُجست‪ ،‬از جه ِت دیگری پایینتر از آن قرار داشت‪:‬‬

                                       ‫چرنیشوسکی ستیزهها و موقعیتهای تراژیک را تج ّلی تصادفاتِ‬
                                             ‫زندگی و نتیجۀ انحراف از سیرِ طبیعی حوادث تلقّی میکرد‪.‬‬

‫در همین جاست که به عناصری انسانشناسانه برخورد‬
                                                  ‫میکنیم‪:‬‬

‫چرنیشوسکی با حرکت از مفاهیمِ عا ّم ِانسان و طبیعتِ بشری این‬
‫عقیده را که تراژیک در هنر‪ ،‬تج ّلی یک الگوی منطقی است مردود‬
‫می شمارد‪" :‬در ص ّح ِت اینکه هنر فجایع را به گونهای تصویر‬
‫میکند که تقریباً همیشه اجتنابناپذیرند‪ ،‬جای تردید وجود دارد‬
‫زیرا که در اکث ِر موارد این فجایع اجتنابناپذیر نیستند‪ ،‬بلکه‬

                                  ‫کاملاً تصادفی هستند‪)7( ".‬‬

‫مقایسه نظرا ِت هگل و چرنیشوسکی آشکار میسازد که هم‬
‫استهتی ِک ایدهآلیستی و هم استهتیکِ ماتریالیستی پیش از‬
‫مارکس به علّ ِت محدودیّتهای تاریخی و طبقاتیشان نمیتوانند‬
‫تصویری واقع ًا علمی از طبیعتِ مقولۀ تراژیک بهدست دهند‪.‬‬
‫بسیاری از علمای استهتیک پیش از مارکس نظراتِ بااه ّمیتی ارائه‬
‫دادند‪ ،‬به کشفِ نتایج با ارزشی کمک کردند‪ ،‬و وجو ِه اساسی مقولۀ‬
‫تراژیک را روشن ساختند‪ ،‬ولیکن فقط استهتی ِک مارکسیست‪-‬‬
‫لنینیستی تبیینی جامع از طبیعتِ مقولۀ تراژیک بهدست داد و‬

                ‫عواملِ اساسی ستیزههای تراژیک را تعریف کرد‪.‬‬

‫علمای استهتیک پیش از مارکس این حقیقتِ اساسی را کشف‬
‫کردند که ریشۀ شخصیتها‪ ،‬ستیزهها و موقعیتهای تراژیک را‬
‫باید در مقتضیا ِت زندگی جستجو کرد‪ ،‬ولیکن در مقامی نبودند‬
‫که طبیع ِت مقتضیات و شرایطی را که تراژدیهای زندگی را‬
‫بهوجود میآورند به درستی تفسیر کنند‪ .‬این وظیفه را آثا ِر‬
‫بنیانگذارانِ مارکسیسم برعهده گرفتند و با دلای ِل کافی نشان‬
‫دادند که از زمانیکه جامعه به طبقات تقسیمشده‪ ،‬تضا ّدهای‬

      ‫آشتیناپذی ِر طبقاتی منب ِع عمدۀ ستیزههای تراژیک هستند‪.‬‬

                                       ‫تحلی ِل مبتنی بر عواملِ طبقاتی‪ ،‬یا بهعبارت دیگر تعری ِف طبیع ِت‬
                                       ‫پدیدههای تراژیک با توجه به ماهیتِ طبقاتی آنها و مقام و نق ِش‬
‫آنها در مبارزاتِ طبقاتی‪ ،‬قاطعترین خصیصۀ تفسیرِ مارکسیستی از تراژدی است‪ .‬بدیهی است که همۀ فجایع‬

 ‫مقولا ِت اِستِهتیک‪ /‬تراژیک ‪14‬‬
   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20