Page 11 - Navidenou-Arzhang No 27
P. 11
دورۀ اوّل ،سا ِل چهارم ،شمارۀ ،27آذر و دی 1401 ارژنگ دوماهنامۀ ادبی ،هنری و اجتماعی نویدنو
دقیقا در نتیجۀ همین نوع برخوردها بود که رازین و پوکاچف -رهبرا ِن
قیامهای دهقانی روسیه ،-در زندگی واقعی با مرگی تراژیک روبرو شدند،
درحالیکه شاهزادۀ دانمارک در نمایشنامۀ تراژیکِ شکسپیر ( َهملِت) به این
سرنوشت دچار آمد .برخور ِد دیگری از این نوع که در سال 1905به
شکستِ شرکتکنندگانِ واقعی قیا ِم افسانهوارِ ملوانا ِن دریای سیاه منجر
شد ،مایۀ اصلی فیلم رزمناوِ پوتمکین را بهوجود آورد .همین گفتار در
مورد قهرمانا ِن قیا ِم ورشو در فیلمِ کانال اثرِ آندره وایدا (Andrzeij
) Wajda, Kanalنیز صادق است .برخوردهای تراژیک در آثارِ هنری،
منعکسکنندۀ خصلتِ ستیزههای تراژیک در زندگ ِی واقعی هستند.
بدیهی است که سرش ِت ستیزۀ تراژیک ،یک مقولۀ تاریخی است .مبنای
عینی یک تراژدی ،محتوای خاصّ ِآن ،روشهایی که در مج ّسم ساختنِ آن
در شکلهای هنری بهکار میرود ،چگونگی حلّ ِآن ،و تفسیرِ مردم از
ماهیّتِ آن ،همه ُمهرِ عصرِ خاصّی را که این تراژدی به آن تعلّق دارد ،بر
پیشانی دارند .نهتنها تراژدیهای یونا ِن باستان در اساس از تراژدیهای
شکسپیر متفاوتاند ،یا تراژدیهای کرنی و راسین از تراژدیهای امروز،
بلکه حتّی در یک دورۀ نسبتا کوتاه یا ح ّتی در یک زمان نیز انوا ِع مختلفی
از تراژدی میتواند پدید آیند که مستلز ِم روشها و تدابی ِر هنری متفاوت
هستند ،با اینحال در تراژدی ،قوانی ِن عا ّم ِمع ّینی وجود دارند که در همۀ
زمانها عمل میکنند ،گرچه ممکن است به شیوهای خا ّص متج ّلی شوند.
تراژدیهای بزرگ آشیل ،سوفوکل و دبهویژه اوریپ دید دکه ار سدطو آن دها را
تراژدینویسهای تمام عیار نامیده است ،هنوز در عصرِ ما نیز قدر ِت ه ندری
قاب ِل توجه خود را حفظ کردهاند .الب ّته ،نه صدرفاً بدهعنوانِ من بدع اطلا دعا ِت
تاریخی.
در سالهای اخیر بهصحنهآورد ِن تراژدیهای سوفوکل و اوریپید در
اتّحادِشوروی و سایرِکشورها ،بارِدیگر قهرمانانِ این نمایشنامههای مهمّ را
برای تماشاگرانِ امروزی دستیافتنی و جالبتوجه ساخته است ،البتّه نه
بهخاطرِ اینکه در این نمایشنامهها سرنوشت پیروز میشود؛ بلکه بهخاطر
اینکه در اجرای آنها مردم فقط با اُودیپِ سوفوکل مواجه نیستند ،بلکه
با اُدیپی روبرو هستند که توسطِ سوفوکل و هنرمندا ِن جدیدی آفریده
شدهاند که نمایشنامه را در تئات ِر مدرن ،زندگی میبخشند.
بااینحال ،تردیدی نیست که اگر مسائ ِل واقعی که الهامبخشِ تراژدینویسهای بزرگ در نوشتن این
نمایشنامهها بود ،چشماندازی برای تماشاگران فراهم نمیساخت ،تعابی ِر جدید از تراژدیهای کلاسیک
مقولاتِ ِاس ِتهتیک /تراژیک 10